Yazı İçeriğinde Bulunanlar
Halo etkisi herhangi bir şey hakkındaki bir izlenimin bütüne genellenmesi anlamına gelmektedir. İyi ya da kötü izlenimimize göre karşıdaki kişi, kurum ya da nesnenin tüm özelliklerinin iyi ya da kötü olduğu yanılsamasına düşmemizde halo effect etkilidir.
Halo etkisinin bulunması Birinci Dünya Savaşına dayanır. Birinci Dünya Savaşı döneminde Edward Lee Ted Thorndike adındaki Amerikalı bir psikolog tarafından bir deney yapıldı. Bu deney askerler üzerinde denendi ve ardından ortaya çıkan etkileye Halo etkisi adı verildi.
Halo etkisinin gelişim süreci ve altında yatan ana fikir de Edward Lee Ted Thorndike isimli psikoloğa dayanır. Halo etkisi, bir kişinin iyi bulduğumuz bir özelliğini tüm karakterine yaymamız anlamına gelir. Halo etkisinin ne olduğunu öğrenmenin birçok alanda avantajı bulunur. Özellikle ikili ilişkilerde kurulan iletişimin temeli için de Halo etkisi küçük ipuçları verebilir.
Halo Etkisi Ne Anlama Gelir?
Halo etkisinin açıklamasına bakıldığında ve yapılan deneyler incelendiğinde daha çok karşımızdaki kişi hakkında elde ettiğimiz bir izlenimin o kişinin tüm özelliklerine genellenmesi anlamına geldiğini görüyoruz.
Halo etkisi, bir insan ile tanıştığımız zaman ortaya çıkan ilk izlenime ağırlık veriyor. Bu ilk izlenim çerçevesinde edindiğimiz hissi ya da düşünceyi genellemek Halo etkisidir. İlk izlenimde elde edilen düşünceler, kişi ile ilgili bir sonraki konunun o ilk izlenime göre yorumlanmasına neden oluyor. Bu durumun avantajları olduğu kadar dezavantajları da bulunuyor. Örneğin bir kişinin dış görünüşü, ilk izlenim esnasında beğenildiği için karakterinin de güzel olduğu düşünülüyor. Dış görünüş, statü ve rütbe gibi nedenlerden dolayı da Halo etkisi yanılsama oluşturabiliyor.
Nasıl Anlaşılır?
Halo etkisinin anlaşılması öncelikle anlamının doğru anlaşılması ile mümkündür. Bu etkiye göre karşımızdaki kişiyi tanımak ve bilgi oranını arttırmak yerine eldeki bulgular ve ilk izlenimler ile hareket edilir. Bu ise Halo etkisidir ve yanılsama oluşturabilir.
Halo etkisi, genellikle bir kişiyi çok küçük bir bilgi ile genel olarak yargılamak ya da yorumlamaktır. Elde edilen sonucun ise doğru olma oranı düşüktür. Bu etki sadece insanlar için değil markalar, kurumlar, ortamlar ve eşyalar için de geçerlidir.
O anki izlenimin doğru olacağına yönelik bir kesinlik bulunmaz. Bu neden ile de Halo etkisinin yaratabileceği yanılsamanın peşinden gitmemek gerekir.
Halo Etkisi Örnekleri
Halo etkisi örnekleri hayatımızın birçok alanında önümüze çıkmaktadır. Dikkatli bir şekilde insanlar hakkındaki ön yargılarımızı sorguladığımızda bu etkinin izlerini görürüz. Örneğin matematik dersinde başarısız olan bir öğrencinin ticarette de başarıyı yakalayamayacağını düşünürüz ama sonuç bu şekilde olmayabilir.
Boyu uzun olan birinin iyi basketbol oynayabileceği yanılgısına düşmek de halo etkisi örnekleri arasında yer almaktadır. Bilindik ve pahalı bir markaya ait ürünün daha önce adını duymadığımız bir markanın ürününden daha iyi olduğunu düşünmek de bu etkiye örnek gösterilebilir. Gündelik yaşamda sık karşılaşabileceğimiz bir diğer örnek olarak da iyi görünümlü birinin kötü görünümlü birine göre daha güvenilir olduğunu düşünmemizdir.
Dış Görünüş Düşüncelerimizi Nasıl Etkiler?
Dış görünüşün fikirlere etkisi ne yazık ki oldukça yüksektir. Bir canlıyı dış görünüşüne göre yorumlamak son derece yanlıştır. Dış görünüşün etkisi geçici olmak ile birlikte canlının karakterine yönelik de bilgi vermez. Bazı unsurlar ipucu olarak değerlendirilse de ötekileştirmenin temel nedeni dış görünüşü baz almaktır. Bu durum sadece insanlar ile sınırlı değildir. Dış görünüş algısı, güzellik için belirlenen standartlar temelinde oluşturulur. Her ne kadar, her canlının güzellik algısı farklı olsa da temel bir sınır hazırlamaya çalışılmaktadır. Halo etkisi ve bu tarz durumlar ise kişilerin sağlıklı düşünmelerini ve olayları sağlıklı yorumlama yapmalarını etkileyebilir.
Halo Etkisi ile İlgili Deneyler Var Mı?
Halo etkisi deneyleri ilk olarak birinci dünya savaşı esnasında Edward Thorndike tarafından yapılıyor. Daha sonra üzerine eklenen deneyler olmasına rağmen etkinin ortaya çıkışı ve isimlendirilmesi Thorndike’nin deneyine bağlıdır. Halo etkisini daha iyi anlamak için yapılan birçok deney bulunur. Bu deneyler sonucunda ise Halo etkisinin tam tersi olan etkiler de değerlendirilmiştir.
Halo Etkisi ile İlgili Askerlik Deneyinin Detayları Nedir?
Edward Thorndike Halo deneyi Birinci Dünya Savaşı zamanında görevli askerlere yapılıyor. Rütbesi yüksek olan askerler, alt rütbeli askerleri farklı kategorilerde değerlendiriyor. Değerlendirme yapılması istenen kategoriler ise:
- Liderlik özelliği
- Görünüş özelliği
- Zeka
- Güven seviyesi
- Sadakat oranı
Gibi alanlardan oluşuyor. Bu deney, alt rütbedeki askerlerin dış görünüşünden yola çıkılarak yapılıyor. Askerler arasında uzun boylu, çevik, güçlü ve kaslı birileri var ise onların daha iyi olduğu söyleniyor. Örneğin kaslı ve güçlü görünen biri liderlik edebilir, zekidir ve güvenilirdir. Ancak bu görünüşün zıt kutbunda yer alan düşük rütbeli askerler için daha olumsuz değerlendirmeler yapılıyor. Bu deneyden elde edilen bulguya ise Halo etkisi adı veriliyor.
Halo Etkisini Bilmenin Avantajları Nedir?
Halo etkisinin avantajları karşımızdaki kişi üzerinde dış görünüşe aldırmadan fikir beyan edebilmek yer alır. Halo etkisinin avantajları şu şekilde sıralanabilir:
- Başka insanların, sizin hakkınızda düşündüğü fikirleri ya da sizi görüş biçimini anlayabilirsiniz.
- Başka insanlar hakkındaki fikirlerinizin temelini öğrenebilirsiniz.
- İş görüşmesi gibi alanlarda Halo etkisini avantajınız haline getirebilirsiniz.
- İnsan psikolojisini anlamaya başlayabilirsiniz.
- Dış görünüşün yarattığı aldatmayı fark edebilirsiniz.
