Yazı İçeriğinde Bulunanlar
Papirüs ve parşömen tarihi özellikleriyle öne çıkan ve benzer amaçlar için üretilen iki materyal olmakla birlikte, birisi bitki birisi hayvan derisi kullanılarak yapılır. İki farklı medeniyetin ürünü olan papirüs ve parşömen; uzun yıllar boyunca modern kâğıdın yerine kullanılan materyaller olmuştur. Papirüs ve parşömenin dayanıklı yapısı ile günümüze kadar çok sayıda örnekleri kalmıştır.
Parşömen Nedir, Nasıl Bulundu?
Parşömen, üzerine resim yapmak ve yazı yazmak amacıyla hazırlanmış hayvan derisi olarak bilinir. Genel kanıya göre Mısır Kralı’nın Bergama Kütüphanesi’nin İskenderiye’deki kütüphaneye geçmemesi amacıyla Anadolu’ya gidecek papirüsler engellenir. Ortaya çıkan yasak üzerine Bergama Kralı olan II. Eumenes yeni bir kâğıt çeşidi bulana ödül sunacağını belirtir.
Dönemin kütüphane müdürü olan Krates, oğlak derisini işleyerek yazıya uygun şekle dönüştürür ve krala sunar. MÖ II. yüzyıldan itibaren Bergama’dan tüm dünyaya yayılan parşömen; uzun yıllar boyunca mevcut kültürü gelecek nesillere taşımıştır.
Papirüs Nedir, Nasıl Bulundu?
Papirüs ise sulak sazlardan birisi olan papirüs bitkisi özünden yapılır. Papirüs bitkisinin saplarının belli boyutlarda kesilmesi ve dövülerek hamur haline gelmesiyle ortaya çıkar. Yine antik ve kullanışlı yazı materyallerinden birisidir. Parşömen ile birlikte uzun yıllar boyunca kâğıt işlevini sürdürmüştü
Papirüsün bir diğer tanımı da kitabın erken dönem formu olarak kabul edilen ve yuvarlanan belgeyi ifade eder. Eski Mısırlılar döneminde hasır, bez, yelken ve yazı kâğıdı olarak kullanılan papirüs; daha sonra Yunanlara ve Romalılara geçmiştir. MS 3. yüzyılda parşömen kâğıdı papirüsün yerini almıştır.
Kâğıdın Tarihi
Kâğıdın icadı; farklı şekilde oluşturulan pek çok ürüne dayanır. Günümüzden yaklaşık olarak 4 bin sene öncesine kadar giden kâğıt kullanımının papirüs ile başladığı düşünülmektedir. Papirüsten sonra ortaya çıkan ve hayvan derisinden yapılan dayanıklı parşömen kâğıdı ise günümüzde dahi kullanılan resim ve yazıya uygun bir kâğıt çeşididir.
Parşömen kâğıdı bir diğer isimle pergament olarak adlandırılır. Peki, bugün kullandığımız kâğıt nasıl bulundu? Ataları sayılan papirüs ve parşömen nedir sorusunu yanıtladıktan sonra şimdi de modern kâğıdın icadına bakalım:
Tarih kaynaklarına bakıldığında günümüzde kullanılan kâğıdın; MS 105 senesinde Çinli bir saray görevlisi tarafından bulunduğu düşünülmektedir. Orta Asya arkeolojik kazılarında ise MS 3 ve 7. yüzyıllar arasında pamuk, kendir, kenevir ve dut ağacı kabuğu gibi malzemelerden yapılan kağıtlar bulunmuştur.
Matbaa ve Kâğıdın Gelişimi
Bugünkü şekline kavuşana kadar sayısız kez değişen kâğıt; her dönem çok önemli bir materyal olmakla birlikte matbaanın icadıyla önemi daha da artmıştır. Papirüs ve parşömenin ardından bugünkü kâğıdın Çin’de ortaya çıkmasından sonra 751 senesinde Orta Asya’ya ve 793 senesinde Bağdat’a ulaşmıştır.
Günümüz kâğıt yapma tekniğinin Avrupa’ya ulaşması ise uzun bir zaman almıştır. 1151 senesinde İspanya kâğıt üretimine başlar. Matbaanın icadı gelişmeleri hızlandırır ve her dönemin en önemli icatlarından birisi sayılır. Parşömen kâğıdı ve papirüsün zaman içinde daha hafif ve ulaşılabilir hale gelmesiyle kâğıt; bugünkü şeklini alır.